Reflexións sobre os topónimos A Rata, As Ratas, Campo da/s Rata/s.

 

Ao entrar en Melide ou sair, dependendo de onde veñas, os nosos ollos reparan de contado neste nome “A Rata”.  A primeira idea que nos vén á cabeza é que a súa veciñanza non estará moi contenta co nome que lles tocou lidiar. Así que pensamos botarlles unha man para eliminar calquera tipo de intrusión pexorativa.

Pero, como as penas compartidas son menos penas, este mesmo nome repítese nas Neves e a súa forma de plural,  en Cedeira. Pero tamén aparece como “Campo das Ratas” no concello de Narón e Miradoiro do Campo da Rata en Redondela. E, xa para rematar a relación “Campo da Rata” na Coruña. Tristemente, este quizáis é o máis coñecido por encontrarse aquí o “Monumento en homenaxe ás víctimas da represión franquista”.

Entón chamamos ao Hamelim de turno para que nos libre de tanta rata.  Pero resulta que pouco traballo vai ter porque a devandita praga non vén provocada por estes roedores. Estaría posiblemente relacionada coas bestas de carga ou cabalerías. Derivada do termo  arreata/arriata (“levar as bestas de arriata”), unha forma de levar ás bestas xuntas unhas a outras polo cabestro das albardas. Estas formas aparecen recollidas en diccionarios galegos e portugueses .En asturiano aparece como “arratar”, que presenta unha lixeira diferencia  léxica “atar as patas dos animais para que non escapen”. E, ampliando horizontes, en castelán sería “A reata”.

A deturpación do topónimo seguiu un proceso bastante habitual, como nos casos tan coñecidos de A Grela ou O Grove.

BIBLIOGRAFÍA:

“Tesoro de los diccionarios históricos de la Lengua Española”.

Diccionario Estraviz

Diccionario portugués

Diccionario General de la Lengua Asturiana

(Foto de pishqu M).

Perillo

 PERILLO

Neste mundo da toponimia temos un enemigo ao que sempre nos toca enfrentar ou esquivar, a homofonía. De cote tratamos de axustar a busca a aqueles vocablos que nos soan parecidos ao que buscamos. E partindo desta premisa, imos desbotar algunas ideas facilonas, como que o noso Perillo podería vir dun “tipo de panciño doce e con picos ao redor, ou dun “apéndice largo que teñen no pescozo algúns animais”… e, supoñemos que poderíamos encontrar máis significados. E cada vez nos iríamos afastando máis do significado orixinal.

Cremos que Perillo é un orónimo que deriva da palabra latina “petriculum” (diminutivo de “petra”) con significado de pedra, escollo, prominencia rochosa.

Aparece xa documentado nun cartulario de Santiago, do ano 1105 “cum cunctis suis operibus et hedificiis cunctis per suos terminos antiquos in omnique giro. id est contra coris consumario perillo que se figet in illa archa de Campara, et inde. per Fontem Benedicenti. et per illo rego”. E tamén o seu cognato Peroselo, nunha relación de igrexas co nome de “sanctus Martinus de Peroselo” noutro códice do Tombo do Mosteiro de Samos do ano 997. 

Seica tamén foi un nome abondoso en época medieval o antropónimo Pero (hoxendía, Pedro), Así me vén á cabeza aquel Pero Meogo, xograr do S. XIII da nosa rica Lírica Galaico Portuguesa. Tamén todos aqueles que levan o apelido Pérez/Peres. E, transpasando as nosas fronteiras lingüisticas, os de nome catalán Pere.

E rematamos que o noso topónimo ten unha parentela moi extensa: Perillón, Perillona (A), Perillán, Perillana (A), Peracova, Peralbar, Peredo, Pereda, Peroselo, Perouta, Peroxa (A) e un largo ecetera.

BIBLIOGRAFÍA:

Diccionario de latín.

Codolga.

Nomenclator de Galicia.

José Carlos Sánchez-Pardo “Topónimos y advocaciones … en los nombres de las parroquias rurales gallegas”.

Dolores González “Arqueotoponimia”